بازگشت به میانگین چیست؟
بازگشت به میانگین یا Mean Reversion یک مفهوم کاربردی و ساده در بازارهای مالی است. بر اساس این استراتژی، معمولاً قیمت‌ها تمایل دارند بعد از یک صعود یا نزول شدید، دوباره به سمت میانگین تاریخی یا تعادلی خود برگردند.
به زبان ساده‌تر، وقتی قیمت یک دارایی خیلی بیشتر از حد نرمال بالا برود، احتمال اصلاح و کاهش آن وجود دارد. همچنین، وقتی قیمت بیش از اندازه افت کند، احتمال رشد و بازگشت به سطح میانگین آن بیشتر می‌شود.
برای مثال فرض کنید قیمت بیت‌کوین در چند روز اخیر حدود ۳۰ هزار دلار بوده، اما ناگهان در زمان کوتاهی تا ۳۵ هزار دلار رشد کرده است. این جهش می‌تواند موقتی باشد و بعد از مدتی قیمت دوباره به محدوده ۳۰ هزار دلار برگردد. این منطق در زمان ریزش‌های شدید هم صدق می‌کند.
این منطق، پایه و اساس استراتژی بازگشت به میانگین است که بسیاری از تریدرها از آن برای تشخیص نقاط ورود و خروج معاملات استفاده می‌کنند.
مبانی نظری استراتژی بازگشت به میانگین
استراتژی بازگشت به میانگین بر پایه دو اصل شکل‌گرفته است: یکی نگاه آماری به میانگین قیمت‌ها در بازار و دیگری رفتار معامله‌گران که باعث به‌وجودآمدن نوسانات قیمتی می‌شود.
مفهوم میانگین در بازارهای مالی
میانگین در واقع همان سطح تعادلی قیمت است. منظور از بازگشت قیمت به میانگین در واقع بازگشت بازار بعد از یک یا چند حرکت شدید به سطح تعادلی یا نزدیک آن است. این میانگین می‌تواند مثل میانگین قیمت چند روز گذشته ساده باشد یا مثل میانگین‌های متحرک پیچیده باشد که میانگین‌های متحرک استفاده زیادی در تحلیل تکنیکال دارند.
روان‌شناسی معامله‌گران و بازگشت به میانگین
یکی از دلایل موفق‌بودن این استراتژی، رفتار احساسی معامله‌گرهاست. وقتی قیمت افزایش شدیدی پیدا می‌کند، خیلی از فعالان بازار یا تریدرها هیجانی خرید می‌کنند و بعد از مدتی به دلیل اشباع خرید در بازار، فشار فروش شکل می‌گیرد. برعکس، وقتی همه در حال فروش هستند و قیمت خیلی افت می‌کند و دیر یا زود خریدارها دوباره وارد بازار می‌شوند. این رفتار جمعی باعث می‌شود تا قیمت تمایل داشته باشد دوباره به محدوده‌های قبلی خودش برگردد.
به همین دلیل، بازگشت به میانگین فقط یک مفهوم آماری نیست و ریشه روان‌شناختی هم دارد که به دلیل ترس و طمع معامله‌گران است.
روش‌های اجرای استراتژی بازگشت به میانگین
معامله‌گران برای استفاده از استراتژی بازگشت به میانگین معمولا از ابزارهای تکنیکالی استفاده می‌کنند تا فاصله قیمت از سطح‌های تعادلی را بهتر تشخیص دهند. سه ابزار پرکاربرد در این زمینه وجود دارند که عبارت‌اند از:
میانگین متحرک (MA)
میانگین متحرک در واقع خطی است که میانگین قیمت در یک بازه زمانی مشخص (مثلاً ۲۰ یا ۵۰ روز گذشته) را نشان می‌دهد. وقتی قیمت برای مدتی خیلی بالاتر یا پایین‌تر از این خط باشد، نشان از واکنش بیش از حد بازار است در چنین شرایطی احتمال اینکه قیمت دوباره به سمت خط میانگین برگردد زیاد است. به همین دلیل خیلی از تریدرها از این فاصله برای تشخیص نقطه ورود یا خروج استفاده می‌کنند.
باند بولینگر (Bollinger Bands)
باند بولینگر از سه خط ساخته شده است. خط وسط میانگین متحرک قیمت است و دو خط بالا و پایین بر اساس میزان نوسانات رسم می‌شوند. هنگامی که قیمت خودش را به باند بالایی برساند، یعنی بازار بیش از حد داغ شده (Overheated Market) و امکان اصلاح وجود دارد. همچنین، رسیدن قیمت به باند پایینی می‌تواند نشان‌دهنده فروش‌های افراطی باشد و احتمال بازگشت را افزایش دهد.
RSI و محدوده‌های اشباع خرید/فروش
شاخص RSI یکی از اندیکاتورهای محبوب بین تریدرهاست که عددی بین ۰ تا ۱۰۰ است. وقتی این عدد بیشتر از ۷۰ باشد، بازار در حالت اشباع خرید قرار دارد و ریسک ریزش قیمت افزایش میابد. از طرفی وقتی این عدد کمتر از ۳۰ باشد، نشانه‌ای از اشباع فروش است و احتمال صعود دوباره قیمت افزایش میابد.
مزایا و معایب استراتژی بازگشت به میانگین
استراتژی بازگشت به میانگین یکی از روش‌های قدیمی و محبوب بین معامله‌گران است. این محبوبیت به دلیل سادگی استراتژی بازگشت به میانگین است.
در این استراتژی کافی است تشخیص بدهید قیمت تا چه اندازه از سطح تعادلی یا میانگین خود فاصله گرفته است. این سادگی باعث شده تا این روش در بازارهای مختلف مثل بورس، فارکس و ارزهای دیجیتال کاربرد داشته باشد. بسیاری از تریدرها از این استراتژی در کنار سایر ابزارهای تحلیلی استفاده می‌کنند تا تصویر دقیق‌تری از بازار داشته باشند و نقاط ورود و خروج مطمئن‌تری در بازار پیدا کنند.
استراتژی بازگشت به میانگین مانند سایر استراتژی‌ها علاوه بر مزیت‌ها، محدودیت و ریسک‌های خاص خود را دارد. مهم‌ترین ایراد این استراتژی مشخص نبودن زمان دقیق بازگشت قیمت است. ممکن است قیمت خیلی سریع به میانگین برگردد یا برای مدت طولانی از آن فاصله بگیرد.
استراتژی بازگشت به میانگین فقط زمانی موثر است که همراه با مدیریت ریسک درست همراه شود. معامله‌گر همیشه باید حد ضرر مشخص کند و هرگز بدون برنامه وارد بازار نشود. در غیر این صورت، همین استراتژی ساده می‌تواند به‌جای سود، ضررهای سنگینی به همراه داشته باشد.
مدیریت ریسک در استراتژی Mean Reversion
هیچ استراتژی‌ای، حتی استراتژی بازگشت به میانگین در بازارهای مالی بدون ریسک نیست. این اتفاق به این دلیل است که همیشه احتمال دارد که قیمت برخلاف انتظار حرکت کند و برای مدت طولانی از میانگین فاصله بگیرد. به همین دلیل، مدیریت ریسک در استفاده از این روش بسیار مهم است.
اولین نکته، تعیین حد ضرر (Stop Loss) است. تریدر باید قبل از ورود به معامله بداند در صورت ضرر در چه نقطه‌ای از معامله خارج می‌شود تا ضرر حسابش کنترل شود. بدون حد ضرر، کوچک‌ترین حرکت خلاف انتظار می‌تواند به‌سرعت حساب را وارد ضرر سنگین کند.
همچنین، مدیریت حجم معاملات اهمیت بالایی دارد. هرگز بخش بزرگی از سرمایه خود را وارد یک معامله نکنید. تقسیم سرمایه بین چند پوزیشن کوچک‌تر منجر به کاهش فشار روانی و ریسک کلی حساب می‌شود.
علاوه بر این، استفاده از تایم فریم‌های مختلف و ترکیب استراتژی بازگشت به میانگین با ابزارهای دیگری مثل پرایس‌اکشن یا اندیکاتورهای تاییدکننده، می‌تواند دقت تصمیم‌گیری را بیشتر کند.
اصل بقا در بازار، قبل از سود کردن، حفظ سرمایه است. کسی که مدیریت ریسک در استراتژی Mean Reversion را جدی نگیرد، حتی اگر چند معامله موفق هم داشته باشد، با یک خطا ممکن است کل حسابش را از دست بدهد.
نمونه‌های کاربردی در بورس و فارکس
استراتژی بازگشت به میانگین فقط یک ایده تئوری نیست و بارهاوبارها از آن در بازارهای مالی استفاده شده است. در بورس‌های بزرگ دنیا، بسیاری از معامله‌گران نهادی از این استراتژی برای شناسایی پوزیشن‌های کوتاه‌مدت استفاده می‌کنند. برای مثال، وقتی سهمی به طور ناگهانی رشد زیادی می‌کند و از میانگین متحرک ۲۰ روزه فاصله می‌گیرد، بسیاری از صندوق‌ها و الگوریتم‌های معاملاتی اصلاح قیمت را پیش‌بینی می‌کنند.
همچنین، در بازار فارکس این استراتژی بسیار پرکاربرد است. قیمت جفت‌ارزهایی مثل EUR/USD یا GBP/USD به دلیل نقدشوندگی بالا، معمولا زیاد از سطح میانگین خود دور نمی‌شود. به همین دلیل، وقتی این جفت‌ارزها به محدوده‌های اشباع خرید یا فروش می‌رسند، تریدرها انتظار دارند که دوباره به سمت سطوح تعادلی بازگردند.
در بازار کریپتو هم مانند بازار فارکس می‌توان از این استراتژی استفاده کرد. تفاوت بازار کریپتوکارنسی و فارکس در این روش این است که بازار کریپتو نوسانات شدیدتری دارد و قیمت‌ها ممکن است سریع‌تر به سطوح تعادلی بازگردند.
به همین دلیل، برای شناسایی راحت‌تر نقاط بازگشتی، استفاده از ابزارهایی مثل باند بولینگر یا RSI در معاملات بیت‌کوین و آلت‌کوین‌ها رایج است.
نکات کلیدی برای معامله‌گران تازه‌کار
استراتژی بازگشت به میانگین می‌تواند به دلیل سادگی و دردسترس‌بودن ابزارهای لازم برای اجرا در بیشتر پلتفرم‌های معاملاتی برای تازه‌کارها جذاب باشد. در این روش، باید همیشه چند نکته مهم در نظر گرفته شود:
- اول اینکه، قیمت همیشه و خیلی سریع به میانگین برنمی‌گردد. گاهی بازار برای مدت طولانی می‌تواند از میانگین فاصله بگیرد و این موضوع در شرایطی که معامله‌گر مدیریت ریسک نداشته باشد، می‌تواند منجر به ضررهای بزرگ شود.
- دوم اینکه، بهتر است این استراتژی در کنار سایر روش‌های دیگر مورداستفاده قرار بگیرد. برای مثال ترکیب بازگشت به میانگین با پرایس‌اکشن یا اندیکاتورهایی مثل MACD می‌تواند سیگنال‌های مطمئن‌تری ارائه دهد.
- سوم اینکه، تازه‌کارها باید یاد بگیرند همیشه حجم معاملات را کنترل کنند و برای هر معامله حد ضرر مشخص داشته باشند. بازگشت به میانگین استراتژی بدی نیست، ولی بدون مدیریت سرمایه، می‌تواند پرریسک باشد.
به‌طورکلی هیچ استراتژی جادویی وجود ندارد و موفقیت در بازار بیشتر از هر چیز به نظم، صبر و رعایت اصول مدیریت سرمایه بستگی دارد.
استراتژی بازگشت به میانگین یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین روش‌ها در بازارهای مالی است که در بورس، فارکس و حتی بازار پرنوسان کریپتو طرفداران زیادی دارد. استفاده از این استراتژی فقط زمانی نتیجه‌بخش است که معامله‌گر اصول مدیریت ریسک را رعایت، حجم معاملات را کنترل و برای هر پوزیشن حد ضرر مناسبی مشخص کند.
بازگشت به میانگین می‌تواند ابزاری قدرتمند برای شناسایی فرصت‌های معاملاتی باشد؛ به شرطی که با آگاهی، صبر و ترکیب با سایر روش‌های تحلیلی استفاده شود.
سوالات متداول
- این استراتژی برای تازه‌کارها مناسب است؟
بله، اما تازه‌کارها باید حتماً از معاملات با حجم کم شروع کنند، حد ضرر بگذارند و از ترکیب این روش با ابزارهای دیگر استفاده کنند.
- مهم‌ترین ریسک استفاده از این استراتژی چیست؟
اصلی‌ترین ریسک این است که زمان دقیق بازگشت قیمت به سطح تعادلی مشخص نیست. اگر بازار برخلاف انتظار حرکت کند، معامله‌گری که از حد ضرر استفاده نکرده باشد ممکن است ضرر زیادی کند.
- بهترین ابزارها برای اجرای این استراتژی کدام‌اند؟
میانگین‌های متحرک، باند بولینگر و اندیکاتور RSI رایج‌ترین ابزارهایی هستند که تریدرها برای تشخیص نقاط بازگشت قیمت از آنها استفاده می‌کنند.
